Bắt đầu từ ngày 1/7/2025, nhiều quy định mới liên quan đến quản lý đất đai sẽ chính thức có hiệu lực theo Nghị định 151/2024/NĐ-CP của Chính phủ. Một trong những điểm nổi bật là việc phân cấp mạnh mẽ về thẩm quyền giải quyết thủ tục đất đai, trong đó giao nhiều trách nhiệm hơn cho Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã. Điều này hứa hẹn sẽ tạo thuận lợi lớn cho người dân, đặc biệt ở khu vực nông thôn, miền núi trong quá trình thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến đất đai.
UBND xã được trao quyền xử lý 14 thủ tục đất đai quan trọng
Theo Nghị định 151, chính quyền cấp xã sẽ tiếp nhận và xử lý trực tiếp 14 loại thủ tục đất đai liên quan đến hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư. Những thủ tục này bao gồm:
-
Cấp và cấp đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ)
-
Giao đất, cho thuê đất không thu tiền sử dụng
-
Cho phép chuyển mục đích sử dụng đất
-
Đăng ký biến động đất đai
-
Xác nhận trích đo bản đồ địa chính phục vụ việc cấp sổ
-
Chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất…
Đây là bước phân cấp mạnh, giúp người dân có thể giải quyết thủ tục ngay tại địa phương, không còn phải đi lại xa và chờ đợi như trước.
Cấp sổ đỏ dễ dàng hơn, không còn yêu cầu giấy xác nhận “không tranh chấp”
Trước đây, để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu, người dân phải nộp hồ sơ tại UBND cấp huyện và phải kèm giấy xác nhận về tình trạng không tranh chấp đất đai. Tuy nhiên, từ tháng 7, thẩm quyền này được chuyển giao cho UBND cấp xã đối với hộ gia đình, cá nhân đủ điều kiện.
Thời gian giải quyết cũng được rút ngắn đáng kể – chỉ còn tối đa 3 ngày làm việc kể từ khi hồ sơ đầy đủ, và toàn bộ quy trình không quá 17 ngày (giảm so với mức tối đa 20 ngày trước đây). Việc xác minh thông tin về quy hoạch, nguồn gốc sử dụng và tranh chấp sẽ do cơ quan tiếp nhận hồ sơ thực hiện theo phương thức hậu kiểm – tức là kiểm tra sau, không yêu cầu giấy tờ chứng minh trước như trước đây.
Xã được phép giao đất, cho thuê và chuyển mục đích sử dụng
Một thay đổi đáng chú ý khác là việc UBND xã có thể thực hiện các thủ tục liên quan đến giao đất, cho thuê đất không thu tiền và chuyển đổi mục đích sử dụng đất đối với các trường hợp là hộ gia đình, cá nhân hoặc cộng đồng dân cư.
Ngay cả đối với một số doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực đặc thù như giáo dục, y tế, an sinh xã hội – vốn thuộc diện được miễn tiền thuê đất – thì UBND xã cũng có thẩm quyền tiếp nhận và xử lý hồ sơ giao đất hoặc chuyển mục đích sử dụng. Điều này được kỳ vọng sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án nhỏ tại địa phương, giảm sự quá tải ở cấp huyện và tỉnh.
Tranh chấp đất đai nhỏ được xử lý ngay tại địa phương
Một điểm cải cách đáng chú ý là từ 1/7, Chủ tịch UBND xã sẽ trực tiếp tiếp nhận hồ sơ và tổ chức hòa giải đối với các vụ tranh chấp đất đai đơn giản – tức là những vụ việc chưa đủ điều kiện để khởi kiện ra tòa án.
Thời gian xử lý tối đa là 45 ngày kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ, và trong một số trường hợp đặc biệt như ở khu vực biên giới, hải đảo, miền núi, thời gian này có thể được gia hạn thêm 10 ngày. Cơ chế này nhằm giảm tải cho hệ thống tòa án và đảm bảo xử lý kịp thời những mâu thuẫn nhỏ, góp phần giữ gìn ổn định trật tự xã hội tại cơ sở.
Linh hoạt điểm nộp hồ sơ và đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến
Một trong những thay đổi mang tính đột phá là người dân sẽ được phép nộp hồ sơ đăng ký đất đai tại bất kỳ bộ phận tiếp nhận hồ sơ nào trong phạm vi tỉnh, thành phố – thay vì chỉ được nộp tại nơi có đất như trước.
Điều này áp dụng cho cả đăng ký lần đầu và các giao dịch liên quan đến biến động đất đai như chuyển nhượng, thừa kế, tặng cho, góp vốn… Ngoài ra, thủ tục cấp sổ đỏ có thể được thực hiện trực tuyến thông qua hệ thống điện tử do Văn phòng Đăng ký đất đai cấp tỉnh vận hành, giúp giảm thiểu việc đi lại, tiết kiệm chi phí và thời gian cho người dân.
Dữ liệu địa chính cũng sẽ được số hóa, bao gồm bản đồ thửa đất, hiện trạng sử dụng, thông tin pháp lý… Người dân và tổ chức có thể tra cứu thông tin này thay vì phải xin xác nhận bằng giấy tờ như trước kia.
Mở rộng đối tượng được cấp đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
Từ ngày 1/7, nhiều trường hợp mới sẽ được đưa vào diện đủ điều kiện để cấp đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bao gồm:
-
Giấy chứng nhận bị rách, hỏng, mờ thông tin
-
Sổ được cấp trước ngày 1/8/2024
-
Các trường hợp khác được quy định trong Phụ lục I kèm theo Nghị định 151
Việc mở rộng các trường hợp cấp đổi nhằm giúp người dân nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ pháp lý về đất đai, đặc biệt là tại các khu vực đang áp dụng mô hình quản lý mới theo hướng số hóa và cải cách hành chính.
Giai đoạn chuyển tiếp mô hình quản lý mới từ 2025 đến 2027
Nghị định 151 được ban hành trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước chuyển đổi mô hình chính quyền hai cấp (tỉnh – xã) tại một số địa phương. Thời gian áp dụng giai đoạn chuyển tiếp sẽ kéo dài từ ngày 1/7/2025 đến hết ngày 28/2/2027.
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, việc trao thêm quyền cho cấp xã, đơn giản hóa quy trình và số hóa thủ tục sẽ giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ công, tiết kiệm thời gian, chi phí. Đồng thời, cơ chế hậu kiểm sẽ nâng cao trách nhiệm thẩm định thực tế của cơ quan chuyên môn, giảm tình trạng xin xác nhận, giấy tờ không cần thiết và thúc đẩy minh bạch hóa trong quản lý đất đai.